یکی از جذاب‌ترین نمونه‌های تحول رسانه ها گذار از رادیو به پادکست است. در این مقاله که توسط امین ملکی ارسال شده است به این مقوله می پردازیم.

رسانه‌ها همواره با تحولات فناوری و تغییرات فرهنگی انسان، دگرگون شده‌اند. یکی از جذاب‌ترین نمونه‌های این تحول، گذار از رادیو به پادکست است؛ سفری از امواج آنالوگ تا بسترهای دیجیتال، از پخش زنده تا محتوای در دسترس در هر لحظه. این مقاله نگاهی دارد به این سیر تحول و آنچه باعث محبوبیت دوباره صدا در دنیای مدرن شده است.

رادیو در آغاز قرن بیستم پا به جهان گذاشت و به‌سرعت جایگاه خود را در خانه‌ها و قلب مردم یافت. صدای گویندگان، موسیقی‌ها، نمایش‌های رادیویی و اخبار زنده، بخشی از بافت روزمره زندگی شدند. رادیو نخستین رسانه‌ای بود که بدون نیاز به تصویر، انسان را درگیر روایت و تخیل می‌کرد. این رسانه به‌ویژه در دوران‌های بحرانی مانند جنگ‌ها یا تغییرات سیاسی، نقشی اساسی در اطلاع‌رسانی و تقویت روحیه عمومی ایفا کرد.

در ایران نیز، از دهه ۱۳۱۰ به بعد، رادیو به عنوان رسانه‌ای فرهنگی و آموزشی وارد میدان شد. برنامه‌هایی چون نمایش‌های شبانه، داستان‌های مذهبی، موسیقی سنتی و گفت‌وگوهای کارشناسی، در کنار اخبار و تحلیل‌ها، صدایی گرم و آشنا برای مخاطب ایرانی بود.

با گسترش اینترنت و تغییر سبک زندگی مردم، رسانه‌های سنتی با چالشی جدی مواجه شدند. مخاطبان دیگر نمی‌خواستند فقط شنونده‌ای منفعل باشند، بلکه به دنبال انتخاب محتوا، زمان و مکان شنیدن بودند. از دل این نیاز، پادکست متولد شد.

پادکست نوعی محتوای صوتی دیجیتال است که به‌صورت ضبط‌شده و معمولاً اپیزودیک منتشر می‌شود. کاربران می‌توانند آن را در هر زمان که بخواهند، با گوشی، تبلت یا رایانه گوش دهند. پادکست آزادی را به دنیای صدا بازگرداند؛ آزادی در تولید، در موضوع، در لحن، و در شنیدن.

پادکست‌ها معمولاً توسط افراد یا تیم‌های کوچک تولید می‌شوند، اما با همان کیفیت حرفه‌ای. آن‌ها می‌توانند مستند باشند یا گفت‌وگومحور، آموزشی باشند یا سرگرم‌کننده، داستانی باشند یا خبری. این تنوع، باعث شده هر شنونده‌ای بتواند پادکستی مطابق با علایق و نیازهایش پیدا کند.

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم پادکست، ارتباط نزدیک و دوسویه با مخاطب است. شنونده‌ها می‌توانند نظر بدهند، پیشنهاد دهند، یا حتی در برخی اپیزودها نقش داشته باشند. این تعاملی بودن، پادکست را به رسانه‌ای زنده و پویا تبدیل کرده است.

در سال‌های اخیر، پادکست‌های فارسی رشد قابل توجهی داشته‌اند. مجموعه‌هایی مانند چنل‌بی، رادیو دیو، بی‌پلاس، ترجمان و ده‌ها پادکست دیگر، توانسته‌اند نسل جدیدی از مخاطبان را به خود جذب کنند. بسیاری از آن‌ها توسط افراد خلاق و مستقل ساخته شده‌اند، نه رسانه‌های رسمی یا دولتی. این استقلال، فرصتی برای بیان موضوعاتی فراهم کرده که پیش‌تر کمتر شنیده می‌شدند.

برخلاف تصور رایج، پادکست جایگزین رادیو نشده است. بلکه هر دو رسانه در کنار هم و در بسترهایی متفاوت، به کار خود ادامه می‌دهند. بسیاری از شبکه‌های رادیویی نیز اکنون نسخه پادکستی برنامه‌هایشان را ارائه می‌کنند. در واقع، آنچه تغییر کرده، شکل ارائه صداست، نه ارزش آن.

تحول از رادیو به پادکست، نشان داد که صدا همچنان قدرت دارد؛ قدرتی برای روایت، آموزش، سرگرمی و حتی تغییر. رادیو ما را به شنیدن عادت داد، و پادکست این عادت را با آزادی و تنوع تازه‌ای احیا کرد. در دنیای پرهیاهوی امروز، هنوز هم چیزی در یک صدای گرم، صادقانه و خلاق وجود دارد که می‌تواند ما را همراه خود ببرد؛ از یک خیابان شلوغ گرفته تا عمق یک ایده.

هنرصدا/ امین ملکی