روزنامه هفت صبح: مرتضي حيدري چگونه از يک مجري جسور و جريان ساز در «مناظره» تبديل به يک مجري خنثي شد؟ او که پيش از اين به عنوان چهره ممتاز تلويزيون در دوران انتخابات ۸۸ لقب گرفته بود، مجبور به پذيرش اين موقعيت است يا تصميمش خودخواسته بوده؟

در ميان برنامه هاي انتخاباتي صدا و سيما، «مناظره» ميان قاطبه مردم محبوب تر و «هيجان انگيزتر» از ديگر برنامه ها است. رويارويي نامزدها و به چالش کشيدن يکديگر عيار هر کدام را عيان مي کند و روي تصميم مردم براي راي دادن تاثيرگذار است. همان طور که در دو برنامه پخش شده متوجه شده ايد.

هرآنچه از «چالش» در برنامه «مناظره» (اينجا ايران است) شکل گرفته حاصل هماورد نامزدها است و مجري نقشي در اين باره ندارد. اصلا برنامه به گونه اي طراحي شده که مجري فقط مسئوليت هدايت مناظره و کنترل زمان را در اختيار دارد. خوب و بدش باشد براي گزارش ديگر، روي نوشته فعلا به مجري «مناظره» است که پذيرفته تايمر دست بگيرد و هشدار دهد. همين سرچراغي هشدار دهيم که اگر کسي غير از مرتضي حيدري مجري «مناظره» مي بود، اين گزارش شکل نمي گرفت. او طي چه فرآيندي به اين مدل اجرا تن داده است که نقشش حتي از مناظره انتخابات يازدهم کمرنگ تر شده؟

چرا حيدري مهم است؟

نياز به ورق زدن دقيق رزومه کاري مرتضي حيدري نيست. همين مقدار يادآوري کافي است که حتي اگر کسي مشي سياسي اش را قبول نداشته باشد، نمي تواند منکر توانايي او در اجرا شود. اين مجري خونسرد بدون بالا بردن صدا و بي آنکه مغلوب هيجان شود، بلد است مهمانش را «محترمانه» به چالش بکشد. حيدري با اتکا به اين توانايي در بازه تبليغات انتخابات سال ۸۴ تبديل به چهره تلويزيون شد. مجري گفت و گوي ويژه خبري ويژه انتخابات بود و اجراي مناظره نماينده نامزدها را بر عهده داشت. حيدري در هر دو مورد، زبان افکار عمومي بود و بدون مجامله نامزدها و نمايندگان شان را به چالش مي کشيد.

کمي به عقب برگرديم، اگر خاطرتان باشد برنامه گفت و گوي ويژه خبري به خاطر لحن مرتضي حيدري سر زبان ها افتاد و به حدي از مقبوليت رسيد که تلويزيون تصميم گرفت اين برنامه را در انتخابات ۸۴ به اين رويداد اختصاص دهد. آنقدر در نقد دولت وقت درست عمل مي کرد که برخي شائبه انتساب او به دولت بعدي يعني احمدي نژاد و گرفتن منصب را مطرح کردند. شيوه او بعدها ادامه داشت اما به مصلحت هايي، در گفت و گوهاي آخرش با رييس جمهور سابق فتيله را پايين کشيد.

حيدري در «پايش» اما لحن گزنده اش را حفظ کرد و در مناظره هاي روتين سعي داشت بر همان سياق باشد. او در دوره پيش که مناظره ها گروهي برگزار شد، نقش هماهنگ کننده را بر عهده داشت و فرصتي براي چالش برايش فراهم نبود. در چند مورد اما تاثيرش را گذشت و جلو حاشيه ها را گرفت.

چرا مناسب اين مناظره نيست؟

مرتضي حيدري با چنين سبقه اي از سوي مسئولان تلويزيون به عنوان مجري مناظره هاي انتخابات دوازدهم رياست جمهوري انتخاب شد. آنچه از او ديدهايم انجام قرعه کشي، خواندن سوالات، اعلام هشدار پايان وقت هر نامزد و زمان باقي مانده هر يک از آنهاست. حيدري همه اين کارها را با پختگي انجام مي دهد اما بيش از آن کاري نمي تواند بکند.

شيوه اجرا و طراحي مناظره به گونه اي است که مجري حکم تايمر انساني دارد و نمي تواند اثرگذاري خود را به عنوان يک مجري بر جا بگذارد. اين در حالي است که اگر دست مجري باز باشد، مي تواند با اتکا به شم رسانه اي و نيز تجربياتش، فضاي مناظره را شفاف تر کند. حالا که تصميم کميسيون نظارت بر انتخابات و تلويزيون چنين مدلي از مناظره بوده، چرا حيدري پذيرفته؟

سال ۹۲ با او گفت و گوي مفصلي انجام داديم و براي مجرياني که در چنين شرايطي قرار دارند عبارت «پايه ميکروفن» را به کار برديم. حيدري در برابر اين تعبير گارد داشت: «عبارت «پايه ميکروفن» يک اصطلاح مشهور در ادبيات عاميانه و غيرآکادميک خبرنگاري و مربوط به دهه ۶۰ است که در مذمت منفعل بودن خبرنگار به کار مي رفت، نظير عبارت غيرحرفه اي و عوامانه اي مثل «خبربيار» يا «نواربيار». خوشبختانه ما سه دهه است که از آن فضاها عبور کرده ايم و من خودم را پايه ميکروفن نمي دانم.» آنچه مي بينيم عکس مانيفست اوست.

پاي اجبار در ميان است؟

در اهميت برنامه مناظره همين بس که از آن به مثابه ابزاري براي داغ کردن تنور انتخابات ياد مي شود و تعداد بيننده هاي آن حتي مسابقات حساس فوتبال را هم پشت سر مي گذارد. چشم خاص و عام به آن است و براي مسئولان تلويزيون کيفيت برگزاري اش از درجه اهميت بالايي برخوردار است. آنها دنبال گزينه هايي هستند که پيش مردم، وجاهت دارد. از منظر مديران، تجربه و سبقه حيدري او را واجد نشستن روي صندلي اجراي مناظره مي کند. يک ديدگاه بدبينانه هم هست که طرحش دليل بر اصالت به آن نيست: «تلويزيون با قرار دادن حيدري در اين جايگاه قصد تنزل جايگاه او را داشته؟» بعيد مي دانيم.

بايد تمکين مي کرد؟

مرتضي حيدري مي داند که نقشش در اين برنامه در تعريف يک مجري نيست و چه بسا راضي به پذيرش نبوده اما عطف به گفت و گوي دو سال پيشش با هفت صبح بايد به اين تصميم تمکين مي کرده: «من کارمند رسمي صدا و سيما هستم و همواره در تمامي مصاحبه ها و گفت و گوها به عنوان نماينده رسمي رسانه ملي حضور پيدا مي کنم. بنده هميشه از طرف سازمان معرفي مي شوم. مديران ارشد سازمان براساس صلاحديد و مجموع شرايط، هرگاه صلاح ديده اند، بنده انجام وظيفه کرده ام.»

اين نقل قول را بگذاريم کنار يک شايعه، نتيجه اي ديگر به دست مي آيد. سال ۸۸ که معلوم شد مجري وظيفه هماهنگي و اعلام زمان هر نامزد را دارد شايعه شد مرتضي حيدري نپذيرفته. تصميم معقول بود براي کسي که يک دوره قبل، نقش اساسي در چالش نامزدها و نمايندگان شان را داشت.

ظرفيت از دست رفته حيدري

همان طور که خودتان بهتر مي دانيد، همه برنامه هاي تلويزيون، به طور مطلق در اختيار نامزدها قرار گرفته. مجريان از آنها سوال مي پرسند و نامزدها پاسخ مي دهند؛ تنها چالش، هماني است که در «مناظره» و بين خود نامزدها شکل مي گيرد.

مي دانيم تلويزيون محذوريت داشته اما کاش مسئولان ارشد تلويزيون با کميسيون نظارت بر انتخابات رايزني مي کردند تا مجريان صدا و سيما «منفعل» نباشند و لااقل فرصتي براي کسي چون مرتضي حيدري فراهم مي شد. تلويزيون دارد مجريان ديگري که مي توانستند مناظره ها را اداره کنند؛ حالا که به هر دليل دست مجريان در گفت و گوي چالشي بسته است، چرا بايد مرتضي حيدري تبديل به مهره اي سوخته شود؟ تجربه دکتر پورحسين در مناظره هاي سال ۸۸ براي فرصت سوزي کافي نيست؟ مرتضي حيدري نمي توانست مقاومت کند تا از ستاره انتخابات سال ۸۴ تبديل به ميکروفن انتخابات ۹۶ نشود؟